سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(30)

یکی از آداب و سنن دعا، پرهیز از «استکبار» است و استکبار اختصاص ندارد به این که کسی کافرانه زندگی کند یا عاصیانه به سر ببرد؛ اگر کسی مطیع بود، واجب‌ها را انجام داد و محرّمات را ترک کرد، لکن این توفیقات را از خود دانست،‌ یک نحوه استکبار است. کسی عالم شد و عمل کرد، توفیق تحصیل علم و امتثال دستورات الهی را از خود دانست،‌ این هم یک نحوه استکبار است. بهترین راه برای نجات از استکبار آن است که انسان اسمای حُسنای الهی را رقم بزند و با بیان و بنان بازگو کند و همه کمالات را به خدا اِسناد دهد و همه نقص‌ها را به خود.

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(29)

چند جمله در این دعای ابوحمزه ثمالی هست که کم نظیر یا بی‌نظیر است؛

همان بِکَ عَرَفتُکَ وَ أنتَ دَلَلْتَنِی از این قبیل است،
إنَّ الرّاحِلَ إلِیکْ قَریبُ المُسافَه از این قبیل است،

وَ أنَّکَ لا تَحتَجِبُ عَنْ خَلقِکَ إلا أنْ تَحجُبَهُمُ الأعمالَ دُونَکْ از این قبیل است،

هارِبٌ مِنکَ إلِیکْ از این قبیل است که اینها توحید ناب است.

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(28)

یکی از آداب و سنن نیایش و دعا اِلحاح و اصرار است. اِلحاح و اصرار گاهی به تکرار یک جمله است، گاهی به تکرار مضمون یک جمله در عبارت‌های گوناگون؛

دعای ابوحمزه ثمالی از مصادیق بارز اِلحاح در دعاست. زیرا وجود مبارک امام سجاد سلام الله علیه در سحرهای ماه مبارک رمضان یک مطلب را با عبارت‌های گوناگون، با تعبیرهای مختلف بازگو می‌کنند، و آن بخشش گناهان است.
زیرا تا انسان تبهکاری او بخشوده نشود، قُرب الهی نصیبش نخواهد شد و تا قُرب الهی نصیب او نشود، از آن فُوز خاصّ طرفی نمی‌بندد.

لذا در این جمله به ذات أقدس إله عرض می‌کند: پروردگارا ! اگر از گناهان من صرف نظر کردی، این کار سنّت دیرینه توست که از تباهی تبهکاران صرف نظر کردی.
"‏فَإنْ عَفُوتَ یا رَبِّ فَطالَ مَا عَفُوتَ عَنِ المُذنِبینَ قَبلِی."
من اوّلین گنهکاری نیستم که تو بخشودی، چنین که‌ آخرین گنهکاری هم نخواهم بود که تو بخشیدی.

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(27)

ملاحظه فرمودید که امام سجاد چگونه این مسئله عمیق را تحلیل می‌کند؛ عرض می‌کند:
"الهی! إنّی کُلَّمَا قُلتُ قَدْ تَهَیَّأتُ وَ تَعَبَّأتُ وَ قُمْتُ لِلْصَّلوهِ بِینَ یَدَیکَ وَ ناجَیتُکَ ألقَیتُ عَلَیَّ نُعاساً."

خدایا! چه طور شد که هر وقت می‌خواستم مناجات کنم ، دعا کنم، دعای کمیل بخوانم، مناجات شعبانیّه داشته باشم ، ذکر داشته باشم، نمازی داشته باشم، زیارت عاشورائی داشته باشم، حواسم جمع نیست؟! یا خوابم می‌آید، یا اگر خوابم نمی‌آید، حالت پیلگی و چُرت است، یا اگر اینها نیست، شادابم ، وقتم و نیرویم درباره خاطرات تلخ دیگر صرف می‌شود. آن لذّت مناجات را از من می‌گیری، یا مناجات نمی‌کنم، یا مناجات بی‌محتوا دارم. 

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(26)

اُدعُونی اَستَجِبْ لَکُمْ
تا انسان از تبهکاری‌ها توبه نکند، شرائط قُرب خدا را پیدا نمی‌کند.

وقتی به خدا نزدیک نشد، صدای او هم به سمع فرشتگان نمی‌رسد. آنها افرادی که دوراند، مورد عنایت خود قرار نمی‌دهند.

لذا امام سجاد سلام الله علیه در دعای ابوحمزه ثمالی عرض می‌کند:
"اَللّهُمَّ تُبْ عَلَیَّ حَتّی لا اَعصِیَکَ وَ ألْهِمْنِی الخِیرَ وَالعَمَلِ بِهِ وَ خَشیَتَکَ بِاللّیلِ وَالنَّهارِ مَا اَبقَیتَنِی یا رَبَّ العالَمِین."
اگر لطف الهی شامل حال انسان بشود و اگر خدا خیر را معرفتاً و عملاً‌ به انسان الهام بکند و خشیّت الهی نصیب انسان بشود در شبانه روز، دیگر بیگانه‌ای نمی‌هراسد و دست به تباهی دراز نمی‌کند.

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(25)

شما هیچ کسی را نشان ندارید که محصول عمر چند هزار ساله‌اش را یک جا در اثر خشم آتش بزند! افرادی هستند که زندگی خودشان را می‌سوزانند، خودشان را انتحار می‌کنند، امّا بالأخره یک چیز محدودی‌اند. امّا کسی چند هزار سال عبادت بکند و محصول همه اینها را یک جا آتش بکشد، خیلی باید لجوج باشد! این به نام ابلیس و شیطان است.

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(24)

"وَ اَکفِنی مَا اَهَمَّنِی مِنْ اَمرِ دُنیایْ وَ آخِرَتی."
پروردگارا ! مهمّات دنیا و مهمّات آخرت مرا مشغول کرده است. نه خود من توان آن را دارم که کافی باشم و نه دیگران. و تو هم که در قرآن کریم وعده دادی: ألَیسَ اللهُ بِکافٍ عَبدَه، و غیر تو هم که کافی نیست! بنابراین یک کسی که کفایت کننده هر مهم هستی، امور مهم دنیا و آخرت ما را کفایت بکن!

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(23)

پروردگارا! تو نزدیکی، دور نیستی و جواب می‌دهی، کسی را ناامید نمی‌کنی. توفیقی بده که ما به طاعت تو عمل بکنیم و بر ملّت تو و بر سنّت رسول خدا صلّی الله علیه و سلّم برویم .

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(22)

یکی از خواسته‌های امام سجاد سلام الله علیه در سحرهای ماه مبارک رمضان طبق نقل ابوحمزه ثمالی این است:

"اَللّهُمَّ اَشغَلْنَا بِذِکرِکَ وَ اَعِذْنَا مِنْ سَخَطِکَ وَ اَجِرْنَا مِنْ عَذابِکْ وَارْزُقنا مِنْ مَواهِبِکْ وَ أنعِمْ عَلَینَا مِن فَضلِکَ وَارْزُقنا حَجَّ بِیتِکَ وَ زِیارَهِ قَبرِ نَبیِّکَ صَلَواتُکَ وَ رَحمَتُکَ وَ مَغفِرَتُکَ وَ رِضوانُکَ عَلَیهِ وَ عَلی اَهلِ بِیتِه ."

در عین حال که وجود مبارک امام سجاد از ذات أقدس إله نجات از دوزخ و رهائی از عواقب تلخ گناه را مسئلت می‌کند، یاد و نام خدا را هم از خدا طلب می‌کند، درخواست می‌کند. قبلاً هم ملاحظه فرمودید که بعد از تخلیه از گناه نوبت به تجلیه و تَحلیّه می‌رسد. در خیلی از جمله‌ها اوّل بخشایش گناه را طلب می‌کند بعد حِلیة نام و یاد الهی را!

سی روز با دعای ابوحمزه ثمالی(21)

"ذُنُوبُنا بِینِ یَدَیْکَ نَستَغْفِرُکَ اللّهُمَّ مِنّا ."

پروردگارا ! گناهان ما هم معلوم توست و هم خود ما مقدور تو ! هم از سیّئات ما باخبری، هم از تعذیب تبهکاران و بر تعذیب تبهکاران مقتدری. ما توبه می‌کنیم، به طرف تو برمی‌گردیم. (توبه) یعنی رجوع . اصولاً مسئله رجوع درباره عبد معنا دارد، درباره ذات أقدس إله فیضش می‌تواند رجوع کند، امّا ذاتش رجوع بردار نیست.