رهبر
انقلاب اسلامی، در ورود به موضوعات مختلف دقیق و نکته سنج هستند. همان طور
که با درایت و تدبیر وارد مسائل سیاسی شده و با رهنمودهای خود گره از
مشکلات بزرگ می‌گشایند، همان طور که در مسائل اجتماعی ورود ایشان به مسائل
برکات بسیاری در میان اقشار مردم و هم دلی آنها دارد و همان طور که ایشان
در دیدار با هنرمندان کشور، به آنها امید می‌دهند و جهت حرکت را در آینده
ترسیم می‌کنند، ایشان اسلام شناس و مفسر بی‌نظیری هستند و شاید یکی از
دلایل بروز و ظهور حکمت در دیگر عرصه‌ها، تسلط آیت الله خامنه‌ای به دین
اسلام باشد. ایشان در طی سال‌ها درباره مسائل گوناگون سخن گفته و مطالبی را
بیان کرده‌اند، ولی جلوه ماه مبارک رمضان و آداب روزه داری در گفتار ایشان
هم به دلیل دیدارهایی که در ماه رمضان دارند و هم به دلیل آمادگی دل‌ها و
نزدیک‌تر شدن جامعه به خداوند، در سخنان ایشان شاید بیشتر از دیگر موضوعات
باشد. پرداختن به سخنان ایشان در باب روزه داری از آنجایی که ایشان رهبر
انقلاب اسلامی و مرجع تقلیدی بزرگ هستند، می‌تواند راهگشا باشد و به همین
دلیل انتشارات انقلاب اسلامی در کتاب «آداب روزه داری و احوال روزه داران»
به شرح این آداب در بیانات معظم له پرداخته است.
این کتاب در راستای صحبت‌ها و نصایح علما و متفکّران و عابدان ناصح است که
قرن‌ها است خَلق را به تکالیف و وظایفشان در ماه مبارک رمضان توصیه
می‌کنند و آنان را به درک هرچه بهتر و بیشتر این فرصت بی‌نظیر فرا
می‌خوانند. آثار بسیاری هم از علمای دینی، مربّیان اخلاق و حتّی ادبا و
شعرا در فضیلت ماه رمضان در دسترس قرار دارد و این کتاب نیز در همین راستا و
برای استفاده بهتر و بیشتر از ماه رمضان است امّا با خصوصیات و ویژگی‌هایی
که آن را از دیگر آثار مشابه در این موضوع متفاوت و متمایز می‌کند که به
برخی از آنها اشاره میشود.
دقیق بخوانید تا فضای معنوی کتاب را حس کنید
کتاب حاضر گزیده‌ای از مجموعه‌ی توصیه‌ها، نصایح، تحلیل‌ها و مواعظی است
که در ماه‌های رمضان در طول 22 سال گذشته از سال 1369 تا 1390 در بیانات
حضرت آیت‌الله العظمی خامنه‌ای ارائه شده است.
مخاطبان این مواعظ عموم مردم بوده‌اند هرچند گاه این سخنان در دیدار جمعی
از قاریان قرآن کریم، کارگزاران نظام جمهوری اسلامی ایران، نمازگزاران نماز
جمعه، اساتید دانشگاه‌ها، دانشجویان، شاعران و... بیان شده‌اند.
بنابراین در انتخاب مطالب این کتاب دو ویژگی مورد توجّه قرار گرفته است:
اول اینکه موضوع بیانات ماه مبارک رمضان، معارف دینی مربوط به روزه‌داری،
آداب دعا، تکالیف مؤمنان در این ماه از نظر فردی، اجتماعی و سیاسی و نظایر
آن باشد.
دوم اینکه صرفاً در محدوده زمانی از حلول ماه مبارک رمضان تا پایان روز
عید سعید فطر هر سال بیان شده باشد. خواننده‌ای که با دقّت این کتاب را
مطالعه کند در فضای معنوی شریک میشود که گوینده بزرگوارش قصد انتقال آن
را داشته است و این فضای معنوی در ماه رمضان که فضای معنوی و ملکوتی بر
عالم و به خصوص بر جامعه‌ی اسلامی و مؤمنین اهل عبادت حکم فرمان است، دو
چندان میشود.
موضوعات یکسان از زوایای مختلف
یکی از وجوه چشمگیر بیانات رهبر انقلاب در طول 22 سال گذشته پیوستگی و
انسجام مطالب در موضوعات مختلف است. البتّه با این ویژگی که حتّی اگر
موضوعی واحد چند بار آن هم در طول سال‌های مختلف مورد تأکید قرار گرفته
باشد، هر بار یا از زاویه‌ای جدید به موضوع نگریسته‌اند یا نکته‌ای جدید به
ابعاد موضوع یا تحلیل آن افزوده‌اند.
نمونه جالب این نکته را می‌توان در مورد موضوع تقوا یا استغفار که ترجیع‌بند مهمّ این کتاب است، به وضوح دید.
بهار حقیقی در نگاه رهبر انقلاب
رهبر انقلاب مبارک از رمضان با تعابیر و صفت‌های مختلف یاد کرده است که هر
یک حاکی از توجّه به محتوای آن وصف در معارف اسلامی خصوصاً گنجینه‌ی
ارزشمند احادیث اهل عصمت و طهارت علیهم السّلام دارد. تعبیرهایی چون:
رمضان؛ ماه رحمت و مغفرت الهی، ماه ضیافت الهی، ماه خودسازی و تقوا، ماه
استغفار و توبه و بازگشت، ماه ذخیره‌سازی تقوا، ماه عبادت و دعا و مناجات
و... از این دست هستند
نمونه‌ی دیگر را می‌توان در استفاده ایشان از تعبیر بهار دید که به مناسبت
تقارن ماه رمضان با بهار طبیعت بیان داشته‌اند. رهبر انقلاب به کرات از
ترکیباتی چون بهار دعا و قرآن، بهار خودسازی و عبادت، بهار اُنس با خدا،
بهار توجّه و ذکر و استغفار و استغاثه به خدا استفاده کرده‌اند. امّا این
تعابیر از محدوده تقارن بهار طبیعت و ماه رمضان درمی‌گذرد و آنگاه با
تحلیلی جامع سخن از بهار واقعی بودن رمضان صرفنظر از تقارن یا عدم تقارن با
بهار طبیعت به میان می‌آید و رمضان مبدأ سال حقیقی برای مؤمنان شناخته
میشود و سال ایمانی مسلمانان با رمضان آغاز میشود و عبادات ماه رمضان به
عنوان سرمایه‌ای برای گذران یازده ماه بعدی تا فرا رسیدن ماه رمضان بعد
قلمداد میشود. بدین ترتیب بهار حقیقی مسلمانان به معنی تحوّل و نوسازی و
بازسازی درونی مورد تأکید قرار میگیرد.
توصیه‌های اجتماعی ماه رمضان
توجه به جنبه‌های اجتماعی توصیه‌های دینی، از دیگر مشخّصات بیانات معظم له
درباره ماه رمضان و آداب روزه‌داری است، در مجموعه این بیانات به
معروف‌هایی همچون اطّلاع از وضع محرومان، رسیدگی به مستضعفان، محبّت به
ایتام، و دستگیری از ضعفا، امر و از منکرهایی چون اسراف، تبذیر، تفرقه، و
امثال آن نهی میشود و بدین ترتیب توصیه به کسب فضایل و پرهیز از رذائل
اخلاقی از محدوده شخصی و فردی خارج شده و به مشخّصاتی برای جامعه مطلوب
اسلامی تبدیل میشود. در این میان تفاوت میان مواعظی که اصلاح فرد و
محدوده شخصی و حدّاکثر خانوادگی مسلمانان را در نظر میگیرد با دیدگاهی که
علاوه بر اصلاح محیط فردی و خانوادگی، اصلاح محیط عمومی جامعه را به عنوان
جامعه آرمانی اسلامی هدف میگیرد، به روشنی آشکار است. پرداختن به مسائل
اجتماعی خواه ناخواه به بحث آسیب‌های جامعه دینی از نظر سیاسی می‌انجامد و
آفات و خطراتی که جامعه اسلامی را تهدید می‌کنند، تحلیل می‌شوند. در این
مباحث با استفاده از معارف اسلامی و عبرت‌های تاریخ پرفراز و نشیب اسلام
،عوامل انحطاط مسلمین بررسی شده و بر بصیرت و صبر به عنوان پادزهر همه
غفلت‌ها و دنیادوستی، قدرت‌طلبی، منیّت و خود برتر بینی و فساد اقتصادی و
اخلاقی که از مهم‌ترین عوامل سقوط شخصیت‌هایی تأثیرگذار و کارگزاران اسلامی
است، تاکید شده است.
توجه به ملت‌های مسلمان در ماه رمضان/ تاکید بر وقوع بیداری اسلامی در سال‌های پیش
توجّه به سرنوشت مسلمانان سراسر جهان و ملّت‌های تحت ستم و خصوصاً ملّت
مظلوم فلسطین از دیگر مباحث رهبر انقلاب در ماه رمضان است. تأکید و توصیه
به تداوم حضور در راهپیمایی روز قدس که به ابتکار حضرت امام خمینی (ره)
رهبر کبیر انقلاب اسلامی در آخرین جمعه‌ی ماه رمضان انجام میشود، دایره
نصایح و مواعظ مربوط به آداب ماه مبارک رمضان را با توجّه به شرایط و
مقتضیّات زمان و مکان از محدوده جامعه و کشور نیز فراتر می‌برد و در سطح
جهان اسلام گسترش می‌دهد. خواننده این مجموعه با پیگیری این موضوع در کتاب
خواهد دید که واژه‌ی پرمعنای رایج این روزها یعنی بیداری اسلامی در
ماه‌های رمضان سال‌ها قبل بارها به عنوان واقعیت مسلّم و مورد انتظار مورد
تأکید قرار گرفته است. واقعیتی که امروزه هیچ کس نمی‌تواند آن را انکار
کند.
قلب مباحث رمضانی رهبر انقلاب
امّا نقطه‌ی اصلی و قلب همه مباحث رمضانی که در این کتاب جمع‌آوری شده،
معارف اسلام ناب محمّدی صلّی الله علیه و آله و سلّم است که بر اساس دو
منبع پایان‌ناپذیر و ذخیره آسمانی مسلمانان یعنی کتاب خدا و عترت با بیانی
شیوا و شیرین و به صورتی مدوّن و البتّه به تدریج و در طول بیست و دو سال
گذشته تنظیم و ارائه شده است. مهم‌ترین این مباحث را می‌توان چنین برشمرد:
الف_ توصیه بر قرائت، فهم و اُنس با قرآن کریم به عنوان نسخه درمان همه‌ی دردهای فردی و اجتماعی بشریّت
ب_ تبیین دقیق و جامعه مفاهیمی چون تقوا، دعا و مناجات، استغفار و توبه بر
اساس معارف قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم السلام خصوصاً
نهج‌البلاغه‌ی امیرالمؤمنین علی علیه‌السّلام.
ج_ تحلیل زندگی شخصیت بی‌نظیر امام علی علیه‌السّلام به عنوان الگوی شجاعت، تقوا، عدالت و اسوه‌ی زمامداری الهی
سبک زندگی رهبر انقلاب در ماه رمضان
از مطالعه مطالب این کتاب و توجه به تاریخ و مخاطبان هر مطلب نکات مهمی از
سبک رفتاری معظم له در ماه مبارک رمضان به دست می‌آید ازجمله:
1.توجّه به برپایی مجالس تلاوت قرآن کریم
2. محور قرار گرفتن مباحث مربوط به خودسازی‌ایمانی و اخلاقی
3. میزبانی اقشار مختلف همچون اساتید، دانشجویان و... و به سخنان و نظرات آنان گوش فرادادن و با آنها به گفت‌وگو نشستن
4. حضور در جمع روزه‌داران نمازگزار ماه رمضان و اقامه‌ی نماز جمعه به امامت معظم له
5. توجّه دادن به اهمیّت شب‌های قدر و ایّام شهادت امیرالمؤمنین علیه‌السّلام
6. تبیین وضع جهان اسلام تأکید بر راهپیمایی هرچه عظیم‌تر روز جهانی قدس
این تنها یک ساحل از دریا است
از آنچه درباره محور قرار گرفتن مباحث مربوط به قرآن کریم، نهج‌البلاغه،
تاریخ اسلام، فلسطین و قدس شریف مباحث معرفتی همچون دعا و... گفته شد،
نباید تصور کرد که همه مطالب بیان شده از سوی رهبر انقلاب درباره دعا و
قرآن در این کتاب گرد آمده است و علیرضا مختار پور قهرودی که این کتاب به
کوشش او تدوین شده است تاکید کرده است که این مطالب صرفاً از سخنان ایشان
در ماه رمضان استخراج شده و ایشان در مناسبت‌ها و موقعیت‌های مختلف در طول
سال به مباحث مهمّی از جمله مباحث ذکر شده پرداخته‌اند که مجموعه مطالب
موضوعی را باید در کتاب‌های مستقل جست‌وجو کرد.
نکته پایانی و مهم اینکه این کتاب بر اساس ترتیب تاریخی بیانات تنظیم شده
است اما خوانندگان اگر بخواهند به صورت موضوعی به مطالعه سخنان ایشان
بپردازند می‌توانند از فهرست راهنمای موضوعی در صفحات پس از مقدّمه مراجعه
کنند.
