شرح دعای روز بیست و دوم ماه رمضان

خدایا در این روز برای من درهای فضل ات رابگشا، وبرکاتت را بر من فرود آر، وبرای دست یابی موجبات خشنودی ات موفقم کن، و مرا در میان بهشتت جای ده؛ ای پذیرنده خواسته بیچارگان.

در دعای روز بیست و دوم تکیه بر عناوین ذیل شده است.
1) فضل و کرم وعنایت خدا 
2) برکات خدا
3) اسباب وموجبات رضایت خدا
4)نگاه به آینده؛ 
در فراز اول دعا می گوییم:«اللهمّ افْتَحْ لی فیهِ أبوابَ فَضْلَکَ» خدایا در این روز درهای فضل ات را به رویم بگشا. 
این نشان دهنده این است که مسیر فضل خدا یکی نیست ؛ درهای فضل و عنایت خدا تنها یک در نیست و راه های مختلفی است. راه های رسیدن به خدا به عدد انفس خلائق است[1]. راه ها برای رسیدن به پروردگار متعدد است به شرطی که همه در صراط مستقیم باشند، وبی راهه را راه نبینیم که چاهی بیش نیست. 
درهای فضل و عنایت خدا به گونه ها، علل و وجوه مختلف به روی انسان باز می گردد، و همچنان فراگیری وپیوستگی آن شامل حال وی می شود. همانگونه که از خداوند عنایت وتفضل او را میخواهیم، پیوستگی واستمرار آن را نیز خواهانیم که خود تفضل وعنایتی دیگر است. از این روست که هدایت یافتگان نیز هر روز- دست کم - ده بار می گویند: «اهدنا الصراط المستقیم»، ما را به راه راست هدایت کن.
اگر درهای عنایت و فضل خدا باز شود و پرتوی از آن شامل انسان گردد وضعیتش دگرگون می شود.
یکی از درهای فضل خدا، خلق بهترین افراد و قرار دادن آن ها در میان ما بود. چهارده معصوم (ع) به عنوان هدف های خلقت هستند که عالم به برکت وجود آن ها آفریده شده است چرا که آن بزرگواران تجسم انسان های کامل هستند. به عنوان نمونه باغبان تلاش میکند و زحمت می کشد تا به میوه های خوب برسد وآنها را بچیند؛ رسول خدا(ص) و ائمه معصومین(ع) انسان های کاملی هستند که هدف غایی آفرینش اند، چرا که آنان برای همیشه در اوج قله ایستاده اند.یکی از راه هایی که می توان به فضل خدا رسد تمسک وتوسل به ایشان است، که اگر ائمه معصومین(ع) یک توجه و نگاهی کنند زندگی انسان عوض می شود. رسول خدا وائمه (ع) وسائط فیض واسباب فضل خداوندند. اهل بیت(ع) درهای فضل تضمین شده هستند. 
روزی یکی از شعرا برای امام علی (ع) شعری سرود و گفت:« به ذره گر نظر لطف بوتراب کند» اما هرچه تلاش کرد برای سرودن مصرع دوم آن چیزی به ذهنش نرسید. از این موضوع خیلی ناراحت و اندوهگین شد که چرا توانایی کامل کردن بیت را ندارد. کسی حضرت امیرالمومنین (ع) را در خواب دید که فرمود به او بگو:« به آسمان رود کار آفتاب کند.» 
شاعر در این بیت ما را به ذرات بسیار ریز معلق در هوا تشبیه کرده است، واگر این ذره بی مقدار مورد توجه وعنایت امیرالمومنین(ع) قرار گیرد می تواند به آسمان رود وچون خورشید بدرخشند.
در احوالات علامه طباطبایی فیلسوف بزرگ و صاحب کتاب المیزان آمده است که در چهار سال اول طلبگی هرچه درس می خواند متوجه نمی شد! سرانجام توسلی پیدا میکند وپس از آن احساس می کند که مطالب درسی را درک می کند، وآنقدر پیش رفت که از نوابغ محسوب شد، وبزرگانی چون آیت الله مطهری از شاگردان ایشان هستند. من یاد دارم که ایشان عصرها قدم زنان با عصایی که در دست داشت از خانه خود در صفائیه قم به حرم حضرت معصومه (ع) مشرف می شد، وپس از زیارت، تا خانه تک وتنها ذکرگویان راه را می پیمود، وتنها فضلای حوزه ایشان را می شناختند، ومردم عادی بدون آنکه او را بشناسند از کنارش رد می شدند. 
بزرگان ما با همین زیارات وتوسلات به جایی رسیده اند، امام خمینی که حدود 13 سال در نجف اشرف تبعید بود هر شب سه ساعت پس از غروب آفتاب به حرم امیر مؤمنان علی (ع) مشرف می شد وزیارت جامعه می خواند، اگر آن توسل وعنایت امیر مؤمنان(ع) نبود آن همه توفیق که مهمترین آنها بنیان گذاری نظام جمهوری اسلامی ایران است بدست نمی آمد. 
در فراز دوم می خوانیم:« وأنـْزِل علیّ فیهِ بَرَکاتِکَ » و برمن برکاتت را نازل کن.
در فراز دوم از برکات ماه مبارک صحبت می کنیم نه فقط برکت. یعنی من یک برکت نمی خواهم برکات زیادی می خواهم. از بزرگ باید بزرگ خواست چرا که او سخی ترین سخاوتمندان، اجود الاجودین واکرم الاکرمین است (المصباح المتهجد/424). از بزرگ باید خواسته بزرگ داشت، خواسته ای که دنیا وآخرت ما را فراگیرد: « رَبَّنا آتِنا فِی الدُّنْیا حَسَنَةً وَ فِی الْآخِرَةِ حَسَنَةً وَ قِنا عَذابَ النَّار» خداوند ارحم راحمین است و همه امور در دست اوست. 
برکات مصادیق متعددی دارد: برکت در عمر، برکت در مال، برکت در زندگی، برکت در نسل و ذریه، برخی از مردم اموال و اولاد دارند اما از آن خیر و برکت نمی بینند. به عنوان نمونه چندی پیش در گزارشی خواندم که سرمایه داری در تهران از دنیا رفت، او اموال زیادی داشت اما تنها زندگی می کرد وفرزندان وی او را رها ودر خارج از کشور زندگی می کردند، آنان پس از آگاهی از مرگ پدر به ایران آمدند تا پس از دفن پدر برای تقسیم ارث اقدام کنند، در غسالخانه بهشت زهرا متوجه شدند که پدر تمام ثروت خویش را به زنی که در دوره تنهایی خدمت وی را کرده بود بخشیده است، از ماجرا بسیار ناراحت شده و بدون این که پدر را تجهیز کنند و او را کفن و دفن کنند بازگشتند! این فرد هم پول داشت و هم اولاد، اما از اولاد برکت و خیری ندید. 
برخی اموال فراوان دارند و با آن مسجد، حسینیه، مدرسه، بیمارستان، درمانگاه می سازند وکارهای خیر انجام می دهند، این مصداق برکت در مال است، کسانی که مقداری از اموال خویش را خرج مستمندان می کنند و به دادن زکات و خمس مال خویش ملتزم هستند نه تنها مال آن ها کم نمی شود بلکه افزون نیز می شود. اما برخی دیگر مال خویش را به گونه حرام مصرف میکنند و مثلا ربا می دهند. ویا فرض کنید که هنرمندی است که با ساخت ویا بازی در یک فیلم وسریال خوب آثار مثبت فرهنگی تربیتی از خود بجای می گذارد، ودر مقابل آن هنرمندی است که صنعت فیلم وسینما را برای انحراف جوانان وگسترش فساد می خواهد. 
به هر صورت از خداوند برکات را در همه چیز از جمله: نسل، علم، مال و عمر قرار دهد. برخی 90 سال عمر میکنند اما از آنان هیچ چیز باقی نمی ماند، اما برخی دیگر با عمر کم آثاری ماندگار از خود می نهند که تا چند نسل پس از آنان نام خوش و نیکو باقی می ماند. 
در فراز سوم می خوانیم:« وَوَفّقْنی فیهِ لِموجِباتِ مَرْضاتِکَ» و برای اسباب خشنودی ات موفقم کن.
انجام واجبات و مستحبات باعث خشنودی خداوند است؛ خشنودی خدا به این معنا نیست که برای خداوند سودی دارد بلکه تنها سبب رضایت خداوند است وسود ومنفعت آن به خود ما باز می گردد. کارهای فراوانی سبب خشنودی خداوند می شود: اطعام طعام، کمک به خلق خدا، قرض دادن، کمک به ایتام، نیکی به پدر و مادر، کمک به ازدواج جوانان، یاری رساندن به افرادی که بیمارند و توان عمل جراحی یا تهیه دارو را ندارند، و احترام به مردم همه موجبات رضایت و خشنودی خدا است. خلاصه موجبات خشنودی و رحمت خدا فراوان است. 
خوب است که نگاه فراگیر داشته باشیم، ببینید چگونه در دعاهای ماه مبارک رمضان این دید ونگاه وجود دارد: «خدایا دارا کن هر ندارى را، خدایا سیر کن هر گرسنه اى را، خدایا بپوشان هر برهنه را ؛ خدایا ادا کن قرض هر قرض دارى را، خدایا بگشا اندوه هر غمزده را، خدایا به وطن بازگردان هردور از وطنى را، خدایا آزاد کن هر اسیرى را، خدایا اصلاح کن هر فسادى را از کار مسلمانان، خدایا درمان کن هر بیمارى را، خدایا ببند رخنه فقر ما را به وسیله دارائى خود، خدایا بدى حال ما را بخوبى حال خودت مبدل کن، خدایا ادا کن از ما قرض و بدهیمان را و بى نیازمان کن.» 
نگاه اسلام یک نگاه فراگیر است و به کل بشر نگاه دارد، واین همان نگاه جهانی است که در جهانی شدن قابل درک است، اگر بتوانیم جلوه واقعی اسلام را به جهانیان خوب عرضه کنیم همه مجذوب آن خواهند شد، وای کاش هنرمندان ما بجای ساخت این همه فیلم وسریال که به عروسی ختم می شود در این مسیر گام بر می داشتند، اسلام محمدی وعلوی نگاه مهر ورزی به همه بشر دارد، اما آنچه که در رسانه جهانی وبنگاه های خبرپراکنی صهیونیستی می بینیم معرفی اسلام ومسلمانان با برچسب های خشونت، جنایت وخون ریزی است، که این نماد اسلام اموی است که امام حسین (ع) برای مقابله با آن جان خود وجان عزیزترین عزیزانش را تقدیم کرد. اسلام اموی امروز در قالب سلفی گری، وهابی گری، قاعده، طالبان، و.. جلوه واقعی اسلام را مخدوش کرده اند، وبا ارتکاب جنایت، خونریزی و آدم کشی خدمات شایانی به صهیونیستها می کند. 
در فراز چهارم می گوییم:« واسْکِنّی فیهِ بُحْبوحاتِ جَنّاتِکَ »
و من را در میان بهشت ساکن کن. 
در این فراز از دعا می خوانیم: خدایا من را در وسط بهشت جای بده . «بُحْبوحاتِ» معنای وسط دارد. همان گونه که در زندگی روز مره ما بالای شهر و پایین شهر داریم، وقیمت زمین در همه جای شهر یکسان نیست، بهشت نیز دارای مراتب است و همه جای آن یکسان نیست. و هرکس نمی تواند به همه جای آن داخل شود.
در باره حضرت جعفر طیار و ابا الفضل العباس(ع) آمده است که در بهشت دو بال دارند که به وسیله آن به هرکجا که بخواهند پرواز می کنند، و این در عوض این است که دو دست خود را از دست داده اند. آنها می توانند به همه جای بهشت روند، نه همه.
معلوم می شود که مرکز و وسط بهشت نسبت به مکان های دیگر بهشت برتری دارد، و شاید این امر بدان علت است که مرکز بهشت جایگاه انبیاء وائمه علیهم السلام است.
در حج نیز انسان ابتدا وارد عرفات سپس مشعر و بعد منی می شود؛ میانه مسیر مشعر است که اول حرم از آنجا شروع می شود. مستحب است افراد پا را در کف مشعر روی زمین بگذارند ؛ که در روایت است که اگر کسی این کار را بکند گویی در وسط بهشت (بحبوحة الجنة) است. (وسائل الشیعه14/ص17)
بنابراین در این فراز از خداوند می خواهیم ما را در وسط بهشت که بهترین جای بهشت است جای دهد .
در فراز آخر می خوانیم:« یا مُجیبَ دَعْوَةِ المُضْطَرّین.» ای اجابت کننده دعای بیچارگان.
انسان مضطر هنگام اضطرار پناهی جز ذات باری تعالی ندارد. به عنوان نمونه اگر کسی وسط دریا قایق اش بشکند چه مسلمان باشد چه کافر، چه با نماز باشد و چه بی نماز، اشکش جاری می شود و به خداوند توسل پیدا میکند. 
مردى بحضرت صادق (ع) عرض کرد که مرا بر خدا دلالت و رهنمائى کن، حضرت فرمود: سوار بر کشتى شده ای؟ گفت: آرى. 
فرمود: که آیا شده است که کشتى‏ بشکند‏ و تو در آن باشى در جایى که نه کشتى باشد که تو را برهاند و نه شنایی که تو را بى ‏نیاز کند؟ 
گفت: آرى. 
فرمود: آیا در آنجا و در آن زمان دلت متوجه کسی شد که تو را نجات دهد؟
گفت: آرى. 
امام صادق (ع) فرمود: این همان خداست. 
در لحظه ای که انسان مضطر می شود دعا به اجابت می رسد، چرا که دیگر دعا خالص وبدرستی از دل بر میخیزد، خداوند در سوره نمل آیه 62 می فرماید«أَمَّنْ یُجیبُ الْمُضْطَرَّ إِذا دَعاهُ وَ یَکْشِفُ السُّوءَ» یا [کیست‏] آن کس که درمانده را- چون وى را بخواند- اجابت مى‏ کند، و گرفتارى را برطرف مى‏گرداند.
این درخواستها از زبان کسی صادر می شود که بیچاره است؛ و راهی ندارد جز آنکه در خانه خدا را بزند و از خودش راه بجوید. از این رودر فراز آخر می خوانیم: ای پاسخ دهنده دعاهای مضطران وبیچارگان.

________________________________________
[1] این سخن را فیض کاشانی در وافی، علامه مجلسی در بحار ومرآة العقول وحاجی سبزواری در شرح الاسماء الحسنی و.. آورده اند.

حجت‌الاسلام محمد امین پورامینی-نمی از یم رمضان